Nahiz eta tipologikoki nolabait antzekoak izan (eranskariak), euskarak eta suomierak desberdintasun nabarmenak badituzte.

Lehenik eta behin, perpaus baten osagaien hurrenkera oso bestelakoa da.  Euskaraz, teorikoki behintzat, SOV dugu hitz-ordena, hau da, subjektua-objektua-aditza. Informazio garrantzitsua aditzaren aurrean kokatzen dugu.
Suomieraz, aldiz, SVO hurrenkera dute, eta nahiko zorrotza gainera.
Horretaz beste sarrera batzuetan arduratu nahi dudanez, ase gaitezen momentuz ordena aipatzearekin, ondoren aditzen inguruko azalpenak ulergarriagoak egin daitezen.

Dena den, subjektua hautazkoa da suomieraz (pro-drop hizkuntza delako, euskara edo gaztelania bezala, baina frantsesa edo ingelesa ez bezala), eta perpausean (aditzaren aurrean) agertzea ala ez (isila dela esango genuke) hiztunaren esku dago.

(Minä) sanon tuo
(Nik) hori esaten dut

Hala ere, 3. pertsonako subjektua nahitaezkoa da, singularrean (hän) eta pluralean (he). Izenordain baten bidez (hän, tämä, tuo, se / he, nämä, nuo, ne) edo izen batekin, perpausean egon behar du gramatikala izateko.

Hän tekee työtä
Hark lan egiten du

Pekko katsoo televisiota
Pekkok telebista ikusten du

Täma on kaunis
Hau polita da

Esapide gutxi batzuetan izan ezik (perpaus inpertsonalak edo subjektu-gabekoak):

sataa
it rains
euria egiten du

on pilvistä
it is cloudy
lainotua dago

tällä on kaunista (+Partitiboa)
it is beautiful here
hemen polita da

Suomieraz, aditz guztiak trinkoak (edo sintetikoak) dira orainaldian, lehenaldian eta baldintzazkoan. Denbora perfektuak analitikoak dira eta hortaz laguntzaile batez baliatzen dira: olla (“izan”) + partizipioa.

Suomieraren aditzek honako egitura hau dute:
aditzoina (suo. vartalo) + denbora marka + pertsona marka (suo. persoonapääte)

Denbora marka oraingo honetan ez zaigunez interesatzen, esan dezadan orainaldian huts dela (-/-), lehenaldian –i– eta baldintzazkoan –isi-.

Begira diezaiegun beraz pertsona markei:

	Singularra	Plurala
1. perts.	-n	-mme
2. perts.	-t	-tte
3. perts.	-(V)	-vat/vät*

* bokal harmoniari jarraituz.

[-V zeinuak aurreko bokala errepikatzea esan nahi du]

Pertsona markak beti dira berdinak, aditz guztietan eta denbora guztietan.

Aditzoina beti bokalez amaitzen da, baina infinitiboa eta aditzoina ez dira gauza bera.

Infinitiboko atzizkiaren arabera eta aditzoina nola osatzen diren arabera 5 multzotan sailkatu dira suomieraren aditzak.

1. MOTA
Infinitiboa: –a/ä
Aditzoina: –a/ä kendu

katsoa (“begiratu”) > katso-
sanoa (“esan”) > sano-
etsiä (“bilatu”) > etsi-

 

2. MOTA
Infinitiboa: –da/dä
Aditzoina: –da/dä kendu
syödä (“jan”) > syö–
juoda (“edan”) > juo–

 

3. MOTA
Infinitiboa: –la/lä, –na/nä, –ra/rä, –sta/stä
Aditzoina: –la/lä, –na/nä, –ra/rä, –ta/tä kendu + -e gehitu
tulla (“etorri”) > tule–
mennä (“joan”) > mene–
purra (“kosk egin”) > pure–
pestä (“garbitu”) > pese–

 

4. MOTA (emankorra da)
Infinitiboa: –ta/tä
Aditzoina: –t– kendu
haluta (“nahi izan”) > halua–
herätä (“esnatu”) > herää–

 

5. MOTA
Infinitiboa: –ita/itä
Aditzoina: –a/ä kendu + –se gehitu
häiritä (“gogaitu”) > häiritse–
valita (“aukeratu”) > valitse–
tarvita (“behar izan”) > tarvitse–

 

Hala eta guztiz ere, 1. eta 2. motako batzuek aditzoin biguna eta aditzoin gogorra dituzte.
Aditzoin gogorra 3. pertsonetan (singularrean eta pluralean) erabiltzen da, soil-soilik.
Aditzoin biguna beste pertsona markekin erabiltzeaz gain, aditzaren bestelako erabileretan ere agertzen zaigu, gero ikusiko dugunez.

1.  motako aditzek gradazio kontsonantikoa (suo. k-p-t-vaihtelu) jasaten dute:

-kk- > -k-
-pp- > -p-
-tt- > -t-

-k- > -/-
-p- > -v-
-t- > -d-

-nt- > -nn-
-nk- > -ng-
-lt- > -ll-
-rt- > -rr-

Horrela, multzo kontsonantiko horiek dituzten aditzek 2 aditzoin dituzte, bata gogorra (infinitiboa –a/ä kenduta) eta bestea biguna (aditzoin gogorra + gradazio kontsonantikoa). Ikus ditzagun adibideak:

nukkua (“lo egin”) > nuku– (aditzoin biguna), nukku– (aditzoin gogorra)
loppua (“bukatu”) > lopu– (aditzoin biguna), loppu– (aditzoin gogorra)
auttaa (“lagundu”) > auta– (aditzoin biguna), autta– (aditzoin gogorra)

lukea (“irakurri”) > lue– (aditzoin biguna), luke– (aditzoin gogorra)
leipoa (“laberatu”) > leivo– (aditzoin biguna), leipo– (aditzoin gogorra)
tietää (“jakin”) > tiedä– (aditzoin biguna), tietä– (aditzoin gogorra)

antaa (“eman”) > anna– (aditzoin biguna), anta– (aditzoin gogorra)
onkia (“arrantza egin”) > ongi– (aditzoin biguna), onki– (aditzoin gogorra)
kieltää (“debekatu”) > kiellä– (aditzoin biguna), kieltä– (aditzoin gogorra)
ymmärtää (“ulertu”) > ymmärrä– (aditzoin biguna), ymmärtä– (aditzoin gogorra)

2. motako bik behintzat bi aditzoin dituzte, aditz irregularrak direlako (jatorriz -k bat zeukatela).

nähdä (“ikusi”) > näe- (aditzoin biguna), näke- (aditzoin gogorra)
tehdä (“egin”) > tee– (aditzoin biguna), teke– (aditzoin gogorra)

Horrenbestez, luen (“irakurtzen dut”) eta lukee (“irakurtzen du”), tiedät (“dakizu”) eta tietävät (“dakite”), lopumme (“bukatzen dugu”) eta loppuu (“bukatzen du”), näette (“ikusten duzue”) eta näkevät (“ikusten dute”) adizkiak izango genituzke.

Infinitiboaz eta aditzoinaz aparte, partizipioa eta aditzizena formak ere badira, euskaraz bezala:

Partizipioa: -nut/nyt (sg.), -neet (pl.) (eus. -ta, -(r)ik)
Aditzizena: -ma/mä (eus. -t(z)e(a))

Aditzizenari ere kasu markak atxiki dakizkioke:

Aditzizena (-ma/mä) + alatiboa (-Vn): –maan/mään (eus. -t(z)era)
Aditzizena (-ma/mä) + elatiboa (-sta/stä): –masta/mästä (eus. -t(z)eaz, -t(z)etik)

Aditzerroa ez da suomieraz erabiltzen den kontzeptua, aditz jokaeran ez baita agertzen, baina etimologikoki aditzerro bat ere bereizi dezakegu.

	Euskaraz	Suomieraz
Infinitiboa	ikusi	nähdä
Aditzoina	ikus	näe- (biguna), näke- (gogorra)
Partizipioa	ikusi, ikusita, ikusirik	nähnyt (sg.), nähneet (pl.)
Aditzizena	ikuste(a) > ikustera, ikusteaz	näkemä > näkemään, näkemästä
Aditzerroa	-kus-	*näk-

 

Oraino esandakoa baiezko perpausei dagokie, zeren ezezkoetan egitura erabat aldatzen da.

Euskarak egiten duen antzera, suomierak ere pertsona markak aurreratzen ditu ezezko perpausetan, eta ezezko laguntzaile moduko partikula bati eransten dizkio, aditz nagusia bere aditzoin (bigun) edo partizipio formapean atzean utzita.

Hauxe egitura orainaldian:
*e- + pertsona marka (atxikita) + aditzoin (biguna)

Eta hauxe egitura lehenaldian:
*e- + pertsona marka (atxikita) + partizipioa
Jatorriz *e- ezezko laguntzaile/partikula hori ei (“ez”) ezezko aditzondotik dator, seguruenez nordiko zaharraren eigi-tik eratorrita (islanderaz ei, norvegieraz ei, daniera ej, suedieraz ej).

teen
egiten dut

en tee
ez dut egiten

tein
egin nuen

en tehnyt
ez nuen egin

lukee
irakurtzen du

ei lue
ez du irakurtzen

 

Orainaldiko ezezkoetan ez ezik, aginteran ere aditzoin (biguna) erabiltzen da suomieraz.

(+) tee (“egin!”), näe (“ikusi!”), lue (“irakurri!”), istu (“eseri!”), avaa (“ireki!”)
(-) älä tee (“ez egin!”), älä näe (“ez ikusi!”), älä lue (“ez irakurri!”), älä istu (“ez eseri!”), älä avaa (“ez ireki!”)

Euskaraz ihartutako esapide gutxi batzuetan aditzoina ere topa dezakegu agintera gisa (ikus, barka, konpon).

Bukatze aldera, aipa dezadan ezezko izenordaina (mitään), zeinek ezezko aditzondoa behar duen ezezko balioa izateko, euskaraz ezer bezala, edota ingelesez anything.

mitään: ezer, anything
ei mitään: ezer ez, not anything

en tiedä mitään
I don’t know anything
ez dakit ezer